'Yn Rhodeish'/'Cheer ny Greiney' (Part 2)

View in Corpus Edit on GitHub Download Text (CSV) Download Metadata (JSON)
Manx English
Myr screeu mee, va'n obbyr fo-halloo feer ghanjeyragh as doccaragh ny keayrtyn. Tra ta mee fakin er y chellveeish nish dy vel ny meaineyderyn ayns Goal Vooar shirrey 100 'sy chiaghtin cha nel mee mooaraghey shen dauesyn er chor erbee. T'ad toilliu shen as ny smoo. Cha nel mish ny mast' ocsyn ta gaccan tra ta'n leagh jeh sack dy gheayl goll er ardjaghey. Cha beagh monney j'in arryltagh dy yannoo yn staartey oc as er my hon hene cha raghin sheese ayns meain nish son queig keead punt 'sy chiaghtin! By liooar dou ny shey bleeantyn va mee ec yn obbyr shen. Va mee gobbragh mysh kiare thousane trie fo eaghtyr y thallooin ayns dorraghys doo, jeh'n lhied nagh nione diuish ta gobbragh er ooir aalin Yee. Va shin thiolley as bleaystey gagh laa as er y fa shen cha nel yn clashtyn aym cha mie as oddagh eh ve agh er lhiam dy vel my scowanyn kiart dy liooar. Ta mee er n'akin shenn veaineyderyn as ny scowanyn oc slane stroit lesh joan-creggey. Dy mennick va shin eignit dy obbraghey rish daa oor yeig 'sy laa ny daa oor yeig 'syn oie as ny keayrtyn shiaght laghyn 'sy chiaghtin.
Keayrt dy row va ooilley ny traenyn fo-halloo fo my churrym. Un oie huitt tunneyder (tunnel) stiagh orrin agh ren shin scapail lesh nyn mioys, bwooise da Jee. Keayrt elley va mee gobbragh heese ec bun slogh (shaft) as gheayrt queig millioon galloon d'ushtey neose orrym pene as er tree deiney doo. Reeshtagh ren shin scapail agh va daa ghooinney doo elley gobbragh faggys dooin as vaih ad 'syn ushtey. Kegeesh ny lurg shen hooar shin nyn girp tra va'n ushtey pumpit magh. By liooar shen dooys fo-halloo. Hooar mee staartey er yn eaghtyr ayns rheynn elley jeh'n cholught as cheau mee my hraa jerrinagh 'syn Africkey ayns y Thie-sheelee (refinery) raad va shin glenney y coobyr as aa-ghlenney eh reesht lesh electolysis derrey v'eh 99% glen.
Ta shenn raa 'sy Ghaelg, "Raad ta chionnal erbee ayn yiow shiu Manninagh" as dy jarroo va Manninagh ny ghaa gobbragh marym agh cha ren mee faikin monney jeu edyr. Ta troor jeu nish baghey ayns Mannin as ta mee fakin ad ny keayrtyn as ta shin loayrt ass y ghlare "Cibemba" ry-cheilley. Yn chied keayrt hie mee fo-halloo ayns caaidje va mee fo currym Freddie Clague, Manninagh ruggit as troggit ayrs Doolish. Cha dod ny Boeryn toiggal yn fockle "yessir" va shin jannoo ymmyd jeh! Un ole v'eh orrym dy gholl stiagh ayns shamyr vooar fo-halloo raad va ny greienyn mooarey pumpal ushtey magh ass y veain as va n ard 'er ayns shid ny Vanninagh voish Doolish enmyssit Hotchkiss, mooinjer dauesyn as thie-aaght oc er Shooylaghan Ghoolish. V'eh feer cheh 'sy voayl shen as dooyrt eh rhym dy beagh eh yindyssagh dy ennaghtyn paart dy "cooth" voish Ellan Vannin. Cha row monney "cooth" fo-halloo 'sy veain edyr!
Va nv deiney doo credjal dy bollagh ayns scanjoonyn as spyrrydyn as va ram buill fo-halloo raad nagh ragh ad er cor erbee, eer dy beagh ad ceaut magh ass nyn staa taghyn son gobbal dy gholl stiagh ayndoo. Ny keayrtyn v'eh orrym d'aagail ad my yei as goll roym my lomarcan as adsyn foaddey aile dy reayll ersooyl ny drogh spyrrydyn. Tra harrin er ash yiarrin roo dy vaik mee ram scanjoonyn as yinnagh ad roie gollrish yn jouyll hene dy chosney ersooyl voish y voayl neuluckee shen.
Ta shin lhaih mooarane ayns ny pabyryn naight ny laghyn shoh mychione "Apartheid" myr screeu mee, (Cha nod sleih ayns Goal gra y fockle dy kiart -- t'ad gra "apart-hide" agh ta'n fockley-magh kiart "apart-hate". Screeu ommidan ennagh keayrt dy row dy vel shoh er yn oyr dy vel ny kynneeyn cur feoh er y cheilley as adsyn scarrit!). Raad va mish gobbraghey cha row "apartheid" ayn agh cha row ny kynneeyn goll mygeayrt monney ry-cheilley agh son yn traa v'ad gobbraghey. Ta ny deiney doo feer voyrnagh ass y chynney ocsyn as ta ram j'eu smooinaghtyn nagh vel ny kynneeyn baney feeu son veg. Cha nel adsyn shirrey co-phoosey marish feallagh baney er chor erbee, chamoo ta'n feallagh baney laccal y lhied. Tra t'ou smooinaghtyn er, cha nel shin fakin ny foillanyn as ny troghanyn troggal nyn idd 'syn un voayl ayns Mannin. Hie yn chied dooinney bane gys Yn Sambia mysh jeih blein as kiare feed er dy henney as ec y tra shen va ny deiney doo slane barbaragh as dewil as kuse j'eu creck yn sleih oc hene da ny Arabee myr sleabyn. Cha row fys oc er y wheeyl as v'ad feer neuynsit. Keayrt dy row va dooinney ennagh ayns Lambarene 'sy Chongo Belge lesh shilley er Dr. Albert Schweitzer. Dooyrt y joarree, "Ta shiu dty ghooinney Chreestee, ta shiu credjal ayns Jee as er y fa shen cre'n fa nagh vel shiu credjal dy vel ny deiney doo ooilley nyn mraaraghyn diu hene -- ta un Jee as ayr jeh ooilley. " Dreggyr Schweitzer, ard-sushtallagh as fer-lhee, huc ooilley e vioys da'n feallagh doo, "Ta shiu dy jarroo kiart as ta'n dooinney doo my vraar gyn ourys, agh - he is my younger brother by many centuries". Er lhiam dy vel shen ansoor feer chooie as dy row yn irriney echey. Ayns Yn Africkey Yiass hene (yn phoblaght) ta'n apartheid feer eajee. Ta mee er n'akin binkyn ayns ny pairkyn ayns Johannesburg as ny focklyn BLANKES ALEEN - WHITES ONLY scruit orroo as harrish dorrys Offish Yn Phost hee shiu er ny screeu NATURELLE - NATIVES. Ta ny Boeryn credjal dy vel yn feallagh doo sluight jeh Ham, mac Noah, eshyn ren fakin e ayr rooisht, "As honnick Ham ayr Chanaan nearey e ayrey as dinsh eh shoh da e ghaa vraar v'er cheumooie jeh'n chabbane, as ghooisht Noah lurg y feeyn as dooyrt eh, Cursit vees Canaan, sharvaant dy harvaantyn vees eh da e vraaraghyn." Ta'n agglish Hollanagh 'syn Africkey Yiass credjal shoh as t'ee gynsaghey shoh 'sy cheeill as ta ny Boeryn gra, "Nagh vel eh scruit ayns goo Yee dy vel Mec Ham dy ve nyn harvaantyn dooin?" Ta shen y bun jeh "apartheid". Ta ram reddyn olk er ve jeant 'sy theihll shoh ayns ennym craueeaght, s'olk lhiam gra.
Cha nel ny Boeryn coontey monney jeh ny Sostynee er y fa dy ren ny Sostynee nyn gooid share dy stroie chengey ny mayrey oc as dy reayll ad fo-chosh tra va pooar ec ny Sostynee harrish ooilley Yn Africkey. Va'n cloan oc custhit 'sy scoill son loayrt Afrikaans as va ny cheid "campyn concentration" currit er bun liorish Goal Vooar 'sy Chaggey Boeragh. Ta ny deiney doo cur ammys mooar da ny Boeryn ga nagh vel graih oc orroo as t'ad cur graih da ny Sostynee er y fa nagh vel ad creoi orroo agh cha nel ad cur ammys erbee daue! S'quaagh eh nagh vel? Dooyrt fer doo rhym keayrt dy row 'sy ghlare echey hene "We like you because you are nice to us but we don't respect you." Va shinyn ny keayrtyn feer chreoi orroo fo-halloo son v'ad jannoo reddyn feer ghanjeyragh gyn yss daue hene. T'ad gollrish paitchyn oney.
Cha nel ny Sostynee 'syn Africkey Yiass coontey monney jeh ny Boeryn edyr, as ta sheshaght-folliaghtagh oc enmyssit "Mec Hostyn", sorch dy heshaght quasi-vasoonagh as tree keimyn ayn. She voish yn sheshaght shen dy daink yn eie hym dy chur er bun "Mec Vannin", red ren mee tra haink mee er ash dy valley 'sy vlein 1962. Agh cha nel tree keimyn ayns Mec Vannin as er lhiam nagh vel "ritual" oc foast! Veagh eh yindyssagh dy akin nyn garrey veen Lewis y Crellin lhiggey stiagh sleih da'n cheshaght gynsaghey daue greim laue as focklyn folliaghtagh as y lhied.
Oddin screeu lioar mychione my laghyn 'syn Africkey, laghyn maynrey nagh jeanym dy bragh jarrood as foddee dy jeanym shen laa ennagh. Tra hie mee da'n cheer shen cha row eh dy mie er enn da sleih 'sy cheer ain hene as tra dinsh mee da my chaarjyn dy row mee son goll gys Kitwe dy obbraghey dooyrt ad, "C'raad ayns niurin ta shen?" Nish ta shin clashtyn mychione yn Africkey bunnys dagh ooilley laa er y chellveeish. Ta skeeal liauyr foast ry-heet ass "Yn Mooar-Rheynn Ghoo" foastagh as er lhiam pene dy jean ny Communee geddyn greim mooar er yn sleih ayns shen. Bee ny Boeryn ayns shen derrey laa nyn maaish er y fa nagh vel boayl erbee elley oc dy gholl huggey. Ta armee mooar lajer oc as as armee-aer as lhuingys caggee trean as cha bee ad ceaut magh agh erreish da caggey mooar, foddee caggey mooar eddyr ashoonagh. T'ad credjal dy vel ad baghey sy cheer hug Jee daue gollrish ny Hewnyn, as cha jean ad livrey seose y cheer shid derrey vees yn dooinney jerrinagh ny lhie marroo er y veldt as e ven as cloan nyn lhie marishyn.
Cre'n erree hig orroo ayns Cheer Ny Greiney -- quoi ec ta fys?
BREAGAGH .
1977